Аж үйлдвэрийн хог хаягдал нь үйлдвэрлэл, уул уурхай, барилга, эрчим хүч, хөдөө аж ахуй зэрэг салбараас гардаг хог хаягдал юм. Энэ төрлийн хаягдал нь ихэвчлэн хатуу, шингэн, хийн төлөвтэй, зарим нь аюултай шинж чанартай байдаг.
1. Аж үйлдвэрийн хог хаягдлын ангилал
1.1. Ерөнхий (Аюулгүй) хаягдал
🛠 Барилгын болон нураалтын хаягдал
- Бетон, тоосго, мод, шил, металл
🌿 Хөдөө аж ахуйн үйлдвэрлэлийн хаягдал
- Үртэс, сүрэл, малын өтөг бууц
🔩 Металл боловсруулах үйлдвэрийн хаягдал
- Төмөр, хөнгөн цагаан, зэсийн хаягдал
1.2. Аюултай хаягдал
☠ Химийн хортой бодисын хаягдал
- Уусгагч, хүчил, шүлт, будаг, лак
⚙ Хүнд металл агуулсан хаягдал
- Мөнгөн ус, хар тугалга, кадми, никель
🔬 Эмнэлгийн ба био-аюултай хаягдал
- Халдвартай хаягдал, хурц иртэй багаж хэрэгсэл
🛢 Газрын тос, тосолгооны материалын хаягдал
- Хуучин тос, нефтийн бүтээгдэхүүний үлдэгдэл
💨 Агаарын бохирдуулагч хаягдал
- Үйлдвэрийн яндангийн утаа, тоосонцор, хорт хий
2. Аж үйлдвэрийн хог хаягдлын байгаль орчин, эрүүл мэндэд үзүүлэх нөлөө
❌ Усны бохирдол – Гол мөрөн, нуурт хорт бодис алдагдвал амьд экосистемд аюул учруулдаг.
❌ Агаарын бохирдол – Хорт хий ялгарснаар уушгины өвчин, уур амьсгалын өөрчлөлтөд нөлөөлнө.
❌ Хөрсний бохирдол – Хүнд металлууд хөрсөнд хуримтлагдсанаар ургамал, малын эрүүл мэндэд сөрөг нөлөөтэй.
❌ Хүн амын эрүүл мэндэд аюултай – Химийн бодис, хорт хий нь хорт хавдар, мэдрэлийн өвчин үүсгэх эрсдэлтэй.
3. Аж үйлдвэрийн хог хаягдлыг зохицуулах арга зам
3.1. Хог хаягдлыг ангилах, хадгалах
✅ Аюултай болон аюулгүй хогийг тусад нь ялгах
✅ Шингэн, хатуу, хий төлөвтэй хаягдлыг салгах
✅ Хортой бодисын хаягдлыг тусгай хамгаалалттай саванд хадгалах
3.2. Дахин боловсруулах, эргүүлэн ашиглах
♻ Металл, хуванцар, шил дахин боловсруулах
♻ Барилгын хаягдлыг замын суурь болон бусад бүтээн байгуулалтад ашиглах
♻ Хөдөө аж ахуйн хаягдлыг бордоо, био-хийн үйлдвэрлэлд хэрэглэх
3.3. Хаягдлыг устгах аюулгүй арга
🔥 Шатах температур өндөр зууханд шатаах (1000°C дээш)
🛢 Аюултай хог хаягдлыг тусгайлан булшлах
⚗ Химийн аргаар саармагжуулах
🚛 Тусгай лицензтэй байгууллагаар хог хаягдлыг цуглуулж, устгуулах
4. Монгол Улс дахь аж үйлдвэрийн хог хаягдлын зохицуулалт
📜 "Хог хаягдлын тухай хууль", "Аюултай хог хаягдлын тухай журам"-аар зохицуулдаг.
🏭 Үйлдвэрүүд хог хаягдлаа байгаль орчинд халгүй байдлаар устгах, дахин боловсруулах үүрэгтэй.
⚠️ Аюултай хог хаягдлыг тусгай зөвшөөрөлтэй компаниудаар устгуулна.
Аж үйлдвэрийн хог хаягдлыг зөв зохицуулж, дахин боловсруулах, бууруулах нь байгаль орчин, хүний эрүүл мэндийг хамгаалахад чухал үүрэгтэй.
