Барилгын хог хаягдал нь барилгын ажил, засвар үйлчилгээ, буулгалт зэрэг үйл ажиллагаанаас үүсдэг хатуу хог хаягдлыг хэлнэ. Энэ нь ихэвчлэн бүтээн байгуулалт, барилгын засвар болон буулгалтын явцад үүсдэг бөгөөд эдгээр хог хаягдлууд нь их хэмжээтэй, хатуу төлөвтэй, заримдаа дахин боловсруулах боломжтой байдаг. Барилгын хог хаягдал нь зөв зохицуулалтгүйгээр хаягдвал байгаль орчны бохирдол үүсгэх эрсдэлтэй.
1. Барилгын хог хаягдлын төрлүүд
1.1. Барилгын материалын хаягдал
- Бетон хаягдал: Барилгын бүтцийн хэсгүүд, суурь, хана, шалны бетоны хэсгүүд.
- Тоосго: Эсвэл хуучин барилгуудыг буулгах үед үүсдэг.
- Металл: Төмөр, ган, зэс, гууль гэх мэт барилгын хүрээ, хоолой, хаалга, цонхны хүрээ, ган дамнуурга зэрэг хэсгүүд.
- Цаас: Дээвэр, хана, шалны материалыг хучих зориулалттай.
1.2. Бохирдсон хог хаягдал
- Бохирдсон шил: Хана, цонх, хаалга гэх мэт зүйлсийн шил, байнга ашиглагддаг.
- Бохирдсон хуванцар: Бага хэмжээний хуванцар цонх, хаалга, барилгын материалын сав баглаа боодол.
- Химийн хаягдал: Лак, будаг, хиймэл мод, шатамхай бодис болон бусад химийн хольц.
1.3. Барилгын төслийн хаягдал
- Хөрс болон элс: Бетоны холимог, суурийн ажлын үеийн хаягдал.
- Шавар: Бүх төрлийн барилгын үндсэн шавар.
- Асфальт, хатуулаг материалыг хуулах: Хаалганы гадаргуу, шалны өнгөлгөө.
2. Барилгын хог хаягдлын байгаль орчинд үзүүлэх нөлөө
Барилгын хог хаягдлын зохицуулалтгүй, аюулгүй устгал нь байгаль орчинд хүнд сөрөг нөлөө үзүүлж болно.
2.1. Хөрсний бохирдол
Барилгын хог хаягдал нь хөрсөнд хадгалагдаж, химийн бодис, шингэн болон бусад бохирдолттой материалууд нь хөрс рүү нэвчдэг. Хөрсөнд хуримтлагдсан барилгын хог хаягдал нь ургамал, малд сөргөөр нөлөөлж, байгаль орчны эрүүл мэндэд аюул учруулж болно.
2.2. Усны бохирдол
Барилгын хаягдлаас гарсан хорт бодисууд нь борооны ус, хөрсний усанд нэвчиж, усны бохирдол үүсгэж болно. Хими, металл агуулсан барилгын хаягдлууд нь усны чанарт сөрөг нөлөө үзүүлж, амьтдад хортой нөлөөтэй болдог.
2.3. Агаарын бохирдол
Барилгын хог хаягдал нь шатаах, ангилах, тээвэрлэх явцад ажилчдын эрүүл мэндийг бохирдуулж, хортой тоосонцор болон газ ялгаруулж болзошгүй. Хорт бодис агуулсан хаягдлыг шатах үед хорт утаа, хий гарах эрсдэлтэй.
3. Барилгын хог хаягдлын дахин боловсруулах болон зохицуулалт
Барилгын хог хаягдлыг дахин боловсруулах, устгах зөв арга хэмжээ нь байгаль орчныг хамгаалахад чухал үүрэг гүйцэтгэдэг.
3.1. Дахин боловсруулах боломжтой барилгын хог хаягдал
- Бетон: Бетоны хаягдлыг бутлах замаар замын материал, дэлгүүрийн шилэн хана, барилгын суурь зэрэгт ашиглах боломжтой.
- Металл: Төмөр, ган, зэс болон бусад металлуудыг дахин боловсруулж, шинэ бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэх.
- Цаас: Барилгын хайрцаг, сав баглаа боодол, өрөөний хогийг дахин ашиглах.
3.2. Хог хаягдлыг ангилах, аюулгүй устгах
Барилгын хог хаягдлыг тусгайлан ангилах, дахин боловсруулах боломжгүй аюултай материалыг тодорхойлж, тэдгээрийг зөв тусгаарлах шаардлагатай. Хатуу материалын хувьд шууд шатаах гэх мэт зөв аргаар устгах нь зохистой.
3.3. Технологийн дэвшил ашиглах
- Барилгын материалын үр ашгийг нэмэгдүүлэх: Эко-friendly буюу баялгийн хаягдлын хөнгөлөлттэй материалыг сонгох.
- Барилгын хог хаягдлын менежмент систем: Барилгын хог хаягдлын зохицуулалттай ажиллах нь экологийн хариуцлагатай арга барилыг бий болгоно.
4. Монгол Улсад барилгын хог хаягдлын зохицуулалт
Монгол Улсад барилгын хог хаягдлын зохицуулалт нь хуулийн дагуу явдаг бөгөөд барилгын хог хаягдлыг зөв ангилах, дахин боловсруулах үйл ажиллагаа нь аюулгүй байдаг. Төрийн болон хувийн байгууллагууд барилгын хог хаягдлыг зохицуулах, байгаль орчныг хамгаалах талаар олон арга хэмжээ авч байгаа.
Барилгын хог хаягдлыг хогийн цэгт байршуулах, дахин боловсруулах газарт тээвэрлэх болон шинэ бүтээн байгуулалт дахь байгаль орчны үр ашигтай шийдлүүд олон улс оронд амжилттай хэрэгжиж байгаа.
Барилгын хог хаягдлыг зөв зохицуулах, дахин боловсруулах нь байгаль орчинд сөрөг нөлөө үзүүлэх эрсдлийг багасгах, эдийн засгийн үр ашигтай байж болох хамгийн үр дүнтэй арга юм. Хог хаягдлын менежмент болон байгаль орчинд ээлтэй үйл ажиллагааг хөгжүүлснээр барилгын салбар илүү тогтвортой байх боломжтой.
