Хог хаягдлыг устгах нь байгаль орчинд сөрөг нөлөө үзүүлэхээс урьдчилан сэргийлэх, эрүүл мэндийн аюулгүй байдлыг хангах чухал арга хэмжээ юм. Хог хаягдлыг устгах олон төрлийн арга байдаг бөгөөд тэдгээр нь хог хаягдлын төрөл, аюултай эсэх, дахин ашиглах боломж, орчны нөхцлүүдээс хамааран ялгаатай байдаг.
1. Хог хаягдлыг устгах үндсэн арга замууд
1.1. Дахин боловсруулах (Recycling)
- Ангилалт: Хог хаягдлыг эхлээд төрөл бүрийн материалын дагуу ангилах (пластик, металл, шил, цаас, төмөр, эсвэл био задрах).
- Дахин боловсруулах процесст оруулах: Дахин боловсруулах боломжтой хог хаягдлуудыг боловсруулж, шинэ бүтээгдэхүүн гаргах. Энэ нь байгаль орчинд үзүүлэх нөлөөллийг бууруулж, шинэ түүхий эд хэрэглэх шаардлагагүй болгоно.
1.2. Шатаах (Incineration)
- Өндөр температурт шатаах: Хог хаягдлыг өндөр температурт шатаах замаар устгах. Энэ аргаар аюултай хог хаягдал, хортой бодисуудыг устгаж, аюулгүй болгож болдог.
- Хийжүүлсэн хийн үйлдвэрлэл: Зарим шатаах технологи нь хог хаягдлын процессыг ашиглан энергийг бүтээж, эрчим хүчний эх үүсвэр болгодог.
1.3. Газар дороос булшлах (Landfilling)
- Газар дор хаягдал булшлах: Хог хаягдлыг тусгай газар дор (хогийн цэг) булшлах. Энэ нь хамгийн түгээмэл устгалын арга бөгөөд шингэн болон хатуу хог хаягдлыг тусгай хогийн цэгт хадгалдаг.
- Газар дор нөөцлөх: Хог хаягдлыг ногоон байгууламжийн дор, устгаагүй үлдэгдэлтэйгээр булшлах. Энэ нь хөрс бохирдуулалтаас хамгаалагдсан газар хаягдлыг хадгалдаг.
1.4. Биологийн аргаар устгах (Composting)
- Биологийн задрал: Байгалийн аргаар био задрах чадвартай хог хаягдлыг (жишээ нь, хүнсний хаягдал, модны навч, ургамлын хаягдал) ашиглан хөрс сайжруулах зориулалтаар компост хийх.
- Газар тариалангийн зориулалтаар: Үүний дараа био компост нь хөрс шим тэжээл болж, газар тариалангийн ургацыг сайжруулдаг.
1.5. Химийн аргаар устгах
- Химийн устгал: Хог хаягдлын зарим төрлийг химийн урвал ашиглан аюулгүй болгож устгах. Жишээлбэл, хорт химийн бодисууд, пестицидүүд, эсвэл аюултай хаягдлууд.
- Нүүрс төрөгчийн шингээлт: Зарим химийн бодисуудыг шингээлт хийх аргаар устгаж болно.
2. Аюултай хог хаягдлыг устгах тусгай арга
Аюултай хог хаягдлыг устгах нь уламжлалт аргуудтай харьцуулахад илүү нарийн зохицуулалт, хамгаалалт шаарддаг. Зарим арга нь дараах байж болно:
2.1. Аюултай хог хаягдлыг устгах тусгай байгууламж
- Тусгай устгалын цэгүүд: Аюултай хог хаягдлыг тээвэрлэж, зөв устгах зориулалттай тусгай байгууламжууд (жишээ нь, химийн хаягдлыг боловсруулах үйлдвэрүүд).
- Шатаах зориулалтын зуух: Аюултай хог хаягдлыг шатаахад зориулагдсан тусгай зуухнууд байдаг. Эдгээр зуух нь хорт хийн ялгаралтыг багасгаж, хаягдлыг аюулгүй устгана.
2.2. Био аюултай хог хаягдлын тусгай менежмент
- Эмнэлгийн хог хаягдал: Эмнэлгийн байгууламжид гарсан цус, биологийн материал болон бусад эмнэлгийн хаягдлыг тусгай аргаар устгах (шатаах, химийн эмчилгээ, тусгай хадгалалт).
3. Хог хаягдлыг устгах аргуудын давуу болон сул талууд
3.1. Дахин боловсруулах
- Давуу тал: Бага материалын хаягдал, шинэ түүхий эд хэрэглэхгүй, байгаль орчинд үзүүлэх нөлөө багасах.
- Сул тал: Боловсруулах процесс нь өндөр зардалтай, олон төрлийн хог хаягдлыг дахин боловсруулахад хүндрэлтэй.
3.2. Шатаах
- Давуу тал: Хортой хог хаягдлыг устгах, энерги гаргах боломжтой.
- Сул тал: Шатаах явцад хорт хийн ялгаралт, агаарын бохирдол үүсэх магадлалтай.
3.3. Газар дороос булшлах
- Давуу тал: Өндөр хэмжээний хог хаягдлыг хурдан устгах боломжтой.
- Сул тал: Хөрс, ус бохирдох эрсдэлтэй, газарт хадгалагдсан хог хаягдал удаан хугацааны турш задралд орохгүй.
3.4. Биологийн аргаар устгах
- Давуу тал: Эко-дружелюб, байгаль орчинд ээлтэй.
- Сул тал: Зөвхөн био задрах боломжтой хог хаягдлыг устгах боломжтой, хугацаа их шаардана.
Хог хаягдлыг устгах нь зөв зохицуулалт, технологи ашиглах замаар байгаль орчны бохирдлыг бууруулж, эрүүл мэндийн аюулгүй байдлыг хамгаалах, эдийн засгийн үр ашигтай арга замууд юм. Хог хаягдлын төрлөөс хамааран янз бүрийн аргуудыг ашиглах нь хамгийн үр дүнтэй байх бөгөөд энэ нь байгаль орчинд сөрөг нөлөө багасгах, нийгмийн хөгжилд хувь нэмэр оруулахад чухал ач холбогдолтой.
