Улаанбаатар хотын хог хаягдлын бүтэц нь олон төрлийн хог хаягдлаас бүрддэг бөгөөд эдгээр нь хог хаягдлын төрлөөс хамаарч ялгаатай байна. Улаанбаатар хотын хог хаягдлын бүтэц нь голчлон хүнсний хаягдал, ахуйн хог, үйлдвэрийн болон барилгын хаягдал зэрэг олон төрлийн хогийг агуулдаг. Хог хаягдлын бүрэлдэхүүн, зохион байгуулалт нь олон улсын жишиг, хог хаягдлыг дахин боловсруулах болон устгах чиглэлд хийж буй хөрөнгө оруулалт, орон нутгийн төрийн бодлого болон иргэдийн хариуцлагад тулгуурлана.
1. Хог хаягдлын бүтэц:
- Ахуй хэрэглээний хог: Эдгээр нь гэр ахуйн хэрэглээнд ашиглагдсан, төрөл бүрийн сав баглаа боодол, хуванцар, шил, метал, цаас зэрэг хаягдал материалыг агуулна.
- Хүнсний хаягдал: Хоолны үлдэгдэл, жимс, хүнсний бүтээгдэхүүний хаягдал. Энэ төрлийн хог хаягдал нь органик бодисоор бүрддэг.
- Барилгын болон засварын хаягдал: Энэ нь барилгын материал, бетон, мод, метал, хавтан, элс зэрэг хаягдлыг агуулдаг.
- Үйлдвэрийн хаягдал: Үйлдвэрүүдийн үйлдвэрлэлийн явцад гарсан бүтээгдэхүүнүүдийн үлдэгдэл, химийн бодис болон бусад хаягдлыг агуулна.
- Электрон төхөөрөмжийн хаягдал (e-waste): Олон нийтийн хэрэглээний цахилгаан хэрэгсэл, батерей, гар утас зэрэг бүтээгдэхүүний хаягдал.
2. Хог хаягдлын хэмжээг тодорхойлох:
Улаанбаатар хотын нийт хог хаягдлын хэмжээг жил бүр хянаж, статистик мэдээллийг гаргадаг. Гэвч тухайн жилүүдийн хог хаягдлын хэмжээ нь орон нутгийн иргэдийн амьдралын хэв маяг, хотын хүн амын өсөлт, хэрэглээний зан төлөв зэрэг хүчин зүйлсээс шалтгаалдаг.
- Органик хаягдал: Хоолны үлдэгдэл, ногоон хог гэх мэт органик хаягдал нь нийт хог хаягдлын ихэнх хувийг эзэлдэг.
- Багаж хэрэгсэл, хуванцар сав баглаа боодол: Эдгээр нь мөн их хэмжээний хог хаягдлыг үүсгэдэг.
3. Хог хаягдлын менежмент:
Улаанбаатар хотод хог хаягдлыг менежмент хийх зорилгоор дараах арга хэмжээ авах хэрэгтэй байна:
- Дахин боловсруулалт: Хог хаягдлыг дахин боловсруулах үйлдвэрлэлийг нэмэгдүүлэх, ангилж ялгах, хогийг дахин ашиглах зорилгоор иргэдийг сургах хэрэгтэй.
- Хог хаягдлыг устгах: Эхний ээлжинд хүн амын төвлөрөлтэй хэсэгт төвлөрч, хог хаягдлын менежментийн төвүүдийг байгуулж, өндөр технологи ашиглан хог хаягдлыг багасгах, устгах чиглэлд ажлуудыг нэмэгдүүлэх.
- Иргэдийн оролцоо: Хог хаягдлыг зөв зохистой хаях, ангилах асуудалд иргэдийн оролцоог нэмэгдүүлэх, зөв дадал хэвшлийг бий болгох.
4. Хог хаягдлын менежмент дэх сорилтууд:
- Хог хаягдлын ангилал: Иргэд хог хаягдлаа зөв ангилах, ялгахыг сайн ойлгохгүй байх нь томоохон сорилт болж байна.
- Технологийн дутагдал: Хог хаягдлыг дахин боловсруулах, устгах чиглэлд технологийн дэмжлэг, хөрөнгө оруулалт дутагдалтай.
- Хог хаягдлын менежментийн сурталчилгаа: Хог хаягдлын менежменттэй холбоотой иргэдийн боловсролыг дээшлүүлэх хэрэгтэй.
Дүгнэлт:
Улаанбаатар хотын хог хаягдлын бүтэц нь олон төрлийн хог, хаягдлаас бүрдэж, өөрийн гэсэн менежментийн асуудалтай. Төрийн болон хувийн хэвшлийн хамтын ажиллагаа, технологийн шинэчлэл, иргэдийн оролцоо нь хог хаягдлын асуудлыг шийдэх чухал хүчин зүйлс юм. Хог хаягдлыг дахин боловсруулах, ангилах, хаях тогтолцоог сайжруулах нь цэвэр, эрүүл орчныг бүрдүүлэхэд чухал үүрэг гүйцэтгэнэ.
