Арьс, ширний үйлдвэрлэл нь их хэмжээний хог хаягдал, бохирдол үүсгэдэг салбаруудын нэг юм. Энэ салбараас гарч буй хог хаягдал нь химийн бодис агуулсан, дахин боловсруулах шаардлагатай эсвэл байгальд сөрөг нөлөөтэй байж болдог.
1. Арьс, ширний үйлдвэрийн хог хаягдлын төрөл
✅ Байгалийн гаралтай хаягдал:
- Үлдэгдэл арьс, ширний өөдөс
- Үсний хаягдал (арьсыг боловсруулах явцад хаягддаг)
- Тос, өөхний үлдэгдэл
✅ Химийн хортой хаягдал:
- Хром болон бусад хүнд металл агуулсан хаягдал (арьс идээлэх үед ашиглагддаг)
- Хүчил, шүлт, давсны хаягдал
- Будаг, өнгө оруулагч бодисын хаягдал
✅ Бохир усны хаягдал:
- Бохир усанд агуулагдах хорт бодис (хром, сульфид, формальдегид гэх мэт)
- Өндөр бохирдолтой лаг
2. Байгаль орчинд үзүүлэх сөрөг нөлөө
🔴 Усны бохирдол:
- Хром, формальдегид, сульфид зэрэг химийн бодисууд усанд хаягдвал гол мөрнийг бохирдуулж, амьтан, ургамалд хортой нөлөө үзүүлдэг.
🔴 Агаарын бохирдол:
- Арьс боловсруулах явцад ялгардаг устөрөгчийн сульфид (H₂S) зэрэг хий нь хүний эрүүл мэндэд хортой.
🔴 Хөрсний бохирдол:
- Хортой хаягдал нь хөрсөнд шингэж, хүнд металлын бохирдол үүсгэнэ.
3. Дахин боловсруулах, ашиглах боломж
♻ Үлдэгдэл арьсыг ашиглах:
- Арьсны жижиг өөдөсийг шахаж, нааж хиймэл арьс, гоёлын эдлэл үйлдвэрлэх
- Зарим үлдэгдлийг бордоо болгон ашиглах
♻ Хромын хаягдлыг дахин боловсруулах:
- Хромыг ялгаж авч, дахин ашиглах технологи хөгжиж байгаа
♻ Бохир усыг цэвэршүүлэх:
- Арьс ширний үйлдвэрүүд тусгай бохир ус цэвэрлэх байгууламжтай байх шаардлагатай
♻ Биологийн аргаар дахин боловсруулах:
- Арьсны хаягдлыг ферментацийн аргаар задлаж, бордоо гарган авах
4. Монгол дахь нөхцөл байдал, шийдэл
- Монгол Улсад арьс ширний үйлдвэрийн хаягдал ихээр үүсэж байгаа боловч дахин боловсруулах тогтолцоо сул.
- Үйлдвэрүүд хаягдлаа шууд хогийн цэг рүү гаргах, эсвэл усанд хаях тохиолдол гардаг.
- Шийдэл:
✅ Тусгай хаягдал боловсруулах төвүүдийг байгуулах
✅ Хаягдлыг дахин боловсруулах дэвшилтэт технологи нэвтрүүлэх
✅ Хог хаягдлын менежментийн хатуу стандарт, хяналт тогтоох
Дүгнэлт: Арьс ширний үйлдвэрийн хаягдал нь байгаль орчинд ихээхэн сөрөг нөлөөтэй тул үр ашигтай дахин боловсруулах системийг хөгжүүлэх нь чухал. Монголд энэ чиглэлээр ажиллах боломж, шаардлага их байна.
