Орчин үеийн хотжилт, аж үйлдвэржилт, хүн амын өсөлтөөс үүдэн дэлхий даяар хог хаягдлын хэмжээ хурдацтай нэмэгдэж байна. Энэхүү хог хаягдлын хямрал нь хүрээлэн буй орчин, хүний эрүүл мэнд, эдийн засагт сөрөг нөлөө үзүүлж буй голлох асуудлуудын нэг болоод байна.
1. Хог хаягдлын голлох шалтгаанууд
- Хүн амын өсөлт, хотжилт – Илүү олон хүн, илүү их хог хаягдал.
- Нэг удаагийн хэрэглээ нэмэгдэх – Хуванцар болон нэг удаагийн бүтээгдэхүүний хэрэглээ эрс өссөн.
- Үйлдвэрлэлийн өсөлт – Хүнсний бүтээгдэхүүн, сав баглаа боодол, цахилгаан бараа, автомашины үйлдвэрлэл нэмэгдсэн.
- Хариуцлагагүй хаягдал устгал – Дахин боловсруулах, ангилан ялгах тогтолцоо сул хөгжсөн.
2. Хог хаягдлын гол төрөл
- Хуванцар хог хаягдал – Байгальд задарч алга болохгүй, ихэнх нь далай, гол мөрөнд орж бохирдуулдаг.
- Хүнсний хаягдал – Дэлхий даяар үйлдвэрлэсэн хүнсний 30-40% нь хог болж, нөөцийг үр ашиггүй зарцуулдаг.
- Цахилгаан, электрон хаягдал (E-waste) – Буруу хаягдсанаар хорт бодис ялгаруулдаг.
- Аюултай хог хаягдал – Эмнэлгийн хаягдал, химийн бодис агуулсан бүтээгдэхүүн зэрэг нь байгаль орчин, хүний эрүүл мэндэд хортой.
3. Үр дагавар3.1 Байгаль орчинд үзүүлэх нөлөө
- Агаар, хөрс, усны бохирдол – Задралын явцад ялгардаг хорт бодисууд амьтан, ургамалд хортой нөлөө үзүүлдэг.
- Далайн амьдралд аюул учруулах – Хуванцар хаягдал далайд орж, амьтад үхэх, экосистемд өөрчлөлт орох шалтгаан болдог.
- Хүлэмжийн хийн ялгарал – Хог хаягдал ялзарснаар хүлэмжийн хий ялгаруулж, уур амьсгалын өөрчлөлтийг улам даамжруулдаг.
3.2 Хүний эрүүл мэндэд үзүүлэх нөлөө
- Амьсгалын замын өвчлөл – Ил задгай хог шатаах, задарснаас үүдэлтэй агаарт хорт бодис тархана.
- Халдварт өвчин – Хог хаягдал зохистой устгагдаагүйгээс халдварт өвчин тархах эрсдэл нэмэгддэг.
- Хорт хавдар, мэдрэлийн эмгэг – Зарим хорт бодисууд хүний эрүүл мэндэд ноцтой аюул учруулдаг.
3.3 Эдийн засагт үзүүлэх нөлөө
- Хаягдлын менежментийн зардал нэмэгдэх – Хот, улс орнууд хог боловсруулахад асар их зардал гаргадаг.
- Жуулчлал, эдийн засагт сөргөөр нөлөөлөх – Бохирдол ихтэй бүс нутгууд жуулчдыг татах чадвараа алдах магадлалтай.
4. Шийдэл, гарц
- Ангилан ялгах, дахин боловсруулах тогтолцоог хөгжүүлэх
- Нэг удаагийн хуванцар хэрэглээг багасгах
- Иргэдийн боловсрол, хариуцлагыг дээшлүүлэх
- Инноваци, технологи ашиглан хог боловсруулах арга хөгжүүлэх
- Эко бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэлийг дэмжих
Хог хаягдлын хямрал нь дэлхийн тулгамдсан асуудлуудын нэг бөгөөд үүнийг зөв зохицуулж, хог хаягдлыг багасгах, дахин боловсруулахад анхаарах нь чухал юм. Хариуцлагатай хэрэглээ, тогтвортой хөгжлийг дэмжсэн бодлого хэрэгжүүлснээр бид цэвэр, аюулгүй орчин бүрдүүлэх боломжтой.
